Author :
Abstract
Anadolu’nun farklı yerlerinde kurulan Anadolu beyliklerinin yöneticileri hâkimiyet alanlarında refahı artırmak ve belki de kendilerinden bahsettirerek birbirlerine karşı psikolojik üstünlük elde etmek için yoğun şekli ile ilim adamlarını himaye etmişlerdi. Himaye ile yetinmeyen Beylik yöneticileri, farklı memleketlerde bulunan ilim erbabını ülkelerine davet etmişler ve bu davete icabet eden âlimler önemli iltifatlara mazhar olmuşlardır. Bu durum Anadolu’da ilmi faaliyetlerinin gelişimine önemli ölçüde katkı sağladığı gibi, farklı alanlarda birçok eserin vücuda gelmesini de sağlamıştır. Bu dönem içerisinde tıp alanında birçok eser yazılmış ve bu eserler, genellikle eseri yazan âlimin himaye gördüğü Anadolu Beyliklerinin yöneticilerine ithaf olunmuştur. Bu ve buna benzer tıp bilimi ve çalışmaları ile ilgili faaliyetler Osmanlı devletinin erken dönemlerinde de artarak devam etmiştir. Ancak bu iki dönemde yapılan çalışmalar, daha önceki Büyük Selçuklu dönemi çalışmaları ve daha sonraki Osmanlı devletinin azamet dönemindeki çalışmaları ile mukayese edildiğinde tababet adına çok büyük yenilikler getirmediğine şahit olmaktayız. İşte bu özelliklerinden dolayı da bu döneme "Ortaçağ Türk-İslam Dünyasının Durgunluk Çağı" başlığını kullandık.
Keywords
Abstract
The rulers of the Anatolian Principalities, established in different parts of Anatolia, to increase welfare and perhaps to gain psychological superiority towards each other by making talk about themselves, they intensely patronized the scholars. The rulers of the Principalities who were not satisfied with patronage, invited the scholars from different countries to their realm and the scholars that responded to that invitation had received crucial compliments. This situation contributing significantly to the development of scientific activities in Anatolia as well as it had also enabled many studies to be formed in various fields. During that period numerous works in the field of medicine were written down were generally dedicated to the master of the Anatolian Principalities that patronaged the author of that work. Activities, about medical science that were similar to this study, continued to grow at the early stages of the Ottoman Empire. But when we compare the studies of those two periods with the periods of the Great Seljuk and the magnificant era of the Ottoman, we are witnessing that they do not bring great innovation for the name of doctoring. That was because of these characteristics, we have used the title “The Stagnation Age of the Medieval Turk – Islam World”.
Keywords
- Adıvar, A. A.; Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1982.
- Argunşah, M.; Tuhfe-i Murâdî , İnceleme-Metin-Dizin, T. D. K. Y., Ankara, 1999. Atabek, Emine; Ortaçağ Tababeti, İstanbul, 1977.
- Atillâ, Ahmet-Şentürk, Kartal; Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, Ankara 2007.
- Bakır, Abdulhalik; Ortaçağ İslam Dünyasında Itriyât, Gıda, İlaç Üretimi ve Tağşişi, Ankara, 2000. Bakır, Abdulhalik; Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Ankara, 2002.
- Banarlı, N. S.; Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M. E. B. Y., İstanbul, 1971.
- Bayat, A. H.; Okumuş, N.; Mürşid (Göz Hastalıkları) İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük; Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
- Bayat, Ali Haydar; “Uygur Tıp Metinleri”, Tıp Tarihi, İzmir, 2003.
- Bayat, A. H.; Tıp Tarihi, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul, 2010.
- Bayat, A. H; “İslam Öncesi Orta Asya Türk Dünyasında Tababet”, Türkler, c. III, Ankara, 2002, s. 808-829.
- Bayrakdar, M; İslam'da Bilim ve Teknoloji Tarihi, T. D. V. Y., Ankara, 1985.
- Canpolat, M.; Önler, Z.; Edviye-i Müfrede, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
- Dalbi, Andrew; Tehlikeli Tatlar Tarih Boyunca Baharat, (Çev. Nazlı Pişkin), İstanbul, 2004.
- ed-Dımaşkî, Ticâretin Güzelliklerine İşâret, (Çev. Abdulhalik Bakır), Ortaçağ Traih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, s. 475-540.
- Erdemir, A. D; Tıp Tarihi Ve Deontoloji Dersleri, Bursa, 1994.
- Gürkan, K. İsmail; “Selçuklu Hastaneleri”, Malazgirt Armağanı, TTK yay., Ankara, 1993. İbn Batûta, Tuhfetu’n-Nüzzâr fi Garâibi’l- Emsâr ve Acâibi’l-Esfâr, Beyrut, (Trz.).
- İbn Hurdazbih, Ebu'l-Kâsim Ubeydullah b. Abdullah, el-Mesâlik ve'l-Memâlik, Bağdat, (Trz.).en-Nüveyrî, Nihâyetü’l-Ereb fi Fünûni’l-Edeb, (http: www. almeshkat. com/ 24.07.2006). Öney, G.; Beylikler Devri Sanatı XIV.-XV. Yüzyıl, T. T. K., Ankara, 1989.
- Öztuna, Y.; Devletler ve Hanedanlar, C. 5, Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara, 1996.Sarı, Nil; Tarih Öncesinde Tıp, Tıp Tarihi ve Tıp Etiği Ders Kitabı, İstanbul, 2007.Turan, Osman; Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar, Ankara, 1988.
- Uludağ, O. Ş.; Beşbuçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, (Sad: İlter Uzel), Ankara, 1988.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
- Ünver, A. Süheyl; Osmanlı Türklerinde Hekimlik ve Eczacılık, İstanbul, 1952.
- Yinanç, M. H.; Türkiye Tarihi, Selçuklular Devri I. Anadolu’nun Fethi, İstanbul, 1994. Yücel, Y.; Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar II, T. T. K., Ankara, 1991.
- Kurban, Ferhat; Şirvanî Mahmud-Sultaniyye (Giriş-Metin-Sözlük), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
- Temizel, Ali; Ahmedî’nin Bedâyi’u’s-Sihr fî Sanâyi’i’ş-Şi’r İsimli Eserindeki Türkçe ve Farsça Şiirleri,Ahmedî’nin Farsça Eserleri-Tenkitli Metin, İnceleme, Tercüme ve İndeks, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
- Kallek, Cengiz, “Kile”, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, c. XXV, Ankara, 2002, s. 568-571.
- Köprülü, Orhan F.-Uzun, Mustafa; T. D. V. İslam Ansiklopedisi, Akşemseddin Maddesi, İstanbul, 1989, c. II, s. 299-302.
- Kut, Günay; “Ahmed-i Dâ’î”, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, c. II, İstanbul, 1989, s. 56-58. Makaleler
- Arda, Berna; “Hekim Hayreddin’in Hulâsa Eseri”, Erdem Dergisi, AKM Yayınları, Cilt: 12, Sayı: 34, TTK Basımevi, Ankara, Mayıs 1999, s. 17-26.
- Artukoğlu, A., Kaplan, A. ve Yılmaz, A.; “Tıbbi Dokümantasyon”, Bilim ve Teknik Dergisi, Haziran (14). Ankara, 2002, s. 21-29.
- Canpolat, Mustafa; “XIV. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri Edviye-i Müfrede”, Türkoloji Dergisi, V, 1979, s. 21-49.
- Çantay, G.; “Bursa’da Osmanlıların İlk Tıp Kurumu”, Erdem, IX (1996), 499-504.
- Çiftçioğlu, İ.; Türkiye Selçukluları ve Beylikler Döneminde İlmi Teşvik, İlim Adamlarını HimayeAnlayışı, Ege Üniversitesi Türk Dünyasını Araştırma Enstitüsü, Türk Dünyasını İncelemeleri Dergisi, Sayı-1, İzmir, 2006, s. 28-42.
- Erer, S.-Atıcı E.; “Selçuklu ve Osmanlılarda Müzikle Tedavi Yapılan Hastaneler”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 36 (1), Bursa, 2010, s. 29-32.
- Kayhan, Hüseyin; Beylikler Devrinde Tıp Bilimi ve Hekimler, History Studies, Volme 2/3 2010, s. 223-229.
- Uzel, İ.-Süveren, K.; “İlk Türkçe Tıp Yazmalarına Genel Bir Bakış”, Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, İstanbul, 1988, s. 131-144.
- Ünver, S.; “Anadolu Selçuklularında Sağlık Hizmetleri”, Malazgirt Armağanı, Ankara, 1972, s. 9-31. Bildiriler
- Altıntaş, Ayten-Arkadaşları; İbn Şerif, Yâdigâr, (Tabîb İbn-i Şerîf); 2 Cilt, 5. Merkez Efendi Geleneksel Tıp Günleri Anısına (14-22 Mayıs 2004), Yerküre Yay., İstanbul, 2004, s. 91-102.
- Erdemir, Ayşegül Demirhan; Uluğ Bey Döneminde (15. YY) Osmanlı Tıbbından Bir Örnek: İbnŞerif’in Yâdigâr Adlı Eserinin Tiryakla İlgili Bazı Bilgiler ve Orijinal Sonuçlar, Uluğ Bey ve ÇevresiUluslararası Sempozyumu Bildirileri, (Ankara, 30 Mayıs-1 Haziran 1994), (Yay. Haz. Songül Boybeyi), Ankara, 1996, s. 123-128.
- Erer, Sezer-Atıcı, Elif; Şifâü’l-Eskâm ve Devâü’l-A’lâm’da Mumyalama, 1. Uluslararası Türk TıpTarihi Kongresi, 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı (Ed. Ayşegül Demirhan Erdemir- Öztan Öncel-Yusuf Küçükdağ-Berrin Okka-Sezer Erer), 20-24 Mayıs 2008, Cilt: 2, s. 1783-1787.
- Erkan M, Şahin S.; “Türklerde Müzikle Ruh ve Sinir Hastalıklarının Tedavisi”, Kayseri Üniversitesi Gevher Nesibe Bilim Haftası ve Tıp Günleri, Kayseri 11-13 Mart 1982, s. 572-579.
- Güreşsever, G. C.; “Osmanlı Türklerinde Tıp Eğitimi”, Osmanlı Devletinde Sağlık Hizmetleri Sempozyumu, Haz., Bilal Ak-Adnan Ataç, Ankara 2000, s. 125-134.
- Kâhya, Esin; Onbeşinci Yüzyılda Yaşamış bir Hekimimiz Mümin Mukbil, I. Türk Tıp Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul, 17-19 Şubat, 1988, Ankara, 1992, s. 93-102.
- Kaya, E.; “Safa Odabaşı’nın Arşivindeki Türkçe Tıp Yazmaları”, I. Edirne Tıp Tarihi GünleriBildirileri (3-4 Ekim 2001) “Dr. Rıfat Osman Anısına” (1874-1933), (Haz. Ender Bilar), Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları No: 42, Edirne, 2001, s. 383-296.
