Author :
Abstract
Türk dilinin en güzel ve en dikkate değer eserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı bir buçuk asra yakın bir zamandan beri bilinmektedir. Eserin 20. yüzyılın başlarında Dresden nüshasının ortaya çıkarılmasıyla birlikte bu destanî Oğuz hikâyeleri üzerinde birçok inceleme ve araştırmalar yapılmıştır. Dede Korkut hikâyeleri nazım ve nesir söylemlerle hareketli bir anlatım örneğidir. Milli bir destan niteliğindeki bu hikâyeler 20. yüzyıl şairleri tarafından nazma geçirilmiştir. Bu şairlerden biri de Bulud Karaçorlu Sehend’dir. Bu çalışmada Deli Dumrul hikâyesinde geçen birleşik fiiller incelenmiştir. Dede Korkut hikâyelerinden M. Ergin’in Dede Korkut Kitabı-I adlı çalışmasında bulunan “Duha Koca Oğlı Delü Dumrul Boyını Beyan İder Hanum Hey” hikâye metni ile Sehend’in Dedem Qorqud’un Dilinden Sazımın Sözü-I’deki “Duha Qoca Oğlu Deli Domrul” manzum metni esas alınmıştır. Bu iki metinde yer alan birleşik fiiller kullanımı yönünden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda birleşik kelimelerden biri olan birleşik fiiller, bir isim ile bir yardımcı fiilin, iki ayrı fiil şeklinin yahut da isim soylu bir veya birden fazla kelime ile esas fiilin birleşmesinden oluşan ve tek bir kavrama karşılık olan fiil türleridir. Ele alınan metinlerdeki birleşik fiillerin kullanımı ve çeşitliliği mukayese edilerek tasnif edilmiştir.
Keywords
Abstract
Dede Korkut, one of the most beautiful and important works of Turkish language, has been known for almost a century. After the discovery of the copy of Dresden at the beginning of the twentieth century, many researches and studies were conducted on these epic stories. Dede Korkut stories are an example of a moving expression with verses and prose. These stories, which were a national epic, were imbued by the poets of the 20th century. One of these poets is Bulud Karaçorlu Sehend. In this paper, the combined verbs of the Deli Dumrul Story are examined. In this study, Dede Korkut Stories, M. Ergin's Dede Korkut Book-I, “Duha Koca Oğlı Delü Dumrul Boyını Beyan İder Hanum Hey” with the text of the story of Sehend'in Dedem Qorqud’un Dilinden Sazımın Sözü-I’deki “Duha Qoca Oğlu Deli Domrul” met poetry text. The use of compound verbs in these two texts was evaluated. In this context, one of the unified words, the combined verbs, consists of a name and an auxiliary act, two separate verb forms, or the combination of one or more words with the name noble and the actual verb. The use and variety of compound verbs in the texts discussed were compared and classified.
Keywords
- Açıkgöz, Halil-Yelten, Muhammet (2005), Kelime Grupları, Doğu Kütüphanesi, İstanbul
- Akpınar, Yavuz (1994), Azerî Edebiyatı Araştırmaları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
- Akpınar, Y. - Ağca F. (2018), “Çağdaş Türk Edebiyatları-I” Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
- Akar, Ali (2005), Türk Dili Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
- Aktan, Bilal (2016), Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, Eğitim Kitabevi, Konya
- Altaylı, Seyfettin (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
- Arıkoğlu, Ekrem (2019), “Dede Korkut Kitabı’nın Üçüncü Yazmasının Bulunuşu”, Milli Folklor 123 (Güz 2019), s. 23-30.
- Azebaycan Dialektoloji Sözlüğü Lügati (2003), Türk Dil Kurumu Yayınları, II Cild, Ankara.
- Banguoğlu, Tahsin (1986), Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara
- Bilgegil, M. Kaya (1982), Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yayınları, İstanbul
- Boeschoten, Hendrik (2003), “Yapmak Neden Etmek Yerine Kullanılıyor-Tarihsel Bir Bakış” (Çev.: Muna Yüceol Özezen) Türkbilig, 2003/5, s. 149-156.
- Böler, Tuncay (2019), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul
- Cemiloğlu, İsmet (2000), 14. Yüzyıla Ait Bir Kısas-ı Enbiya Nüshası Üzerinde Sentaks
- _______________ (2001), Cümle Bilgisi, Ankara,
- _______________ (2001), Dede Korkut Hikâyeleri Üzerine Söz Dizimi Bakımından Bir
- Denizer, Faik Utkan (2006), “Dede Korkut Oğuznâmeleri Üzerine Yeni Çalışmalar” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 1/2 Fall 2006, s. 303-322.
- Duran, Hamiye (2005), “Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun Dede Korkut’tan Salur Kazan Destanı İle Bulud Karaçorlu Sehend’in Karacık Çoban (Salur Kazan Destanı) Destanının Karşılaştırılması” Milli Folklor, Yıl 17, Sayı 68, s.44-58.
- Ediskun, Haydar (1999), Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul
- Efe, Kürşat (2019), “Dede Korkut Oğuznâmeleri Üzerine Yeni Araştırmalar” Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt 8, Sayı 19, Ağustos 2019, s. 292-309.
- Eker, Süer (2010), Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara
- Ercilasun, Ahmet B. (2005), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Ergin, Muharrem (1985), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul
- ______________ (1994), Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile), Türk Dil Kurumu
- ______________ (1991), Dede Korkut Kitabı II (İndeks-Gramer), Türk Dil Kurumu
- ______________ (1981), Azeri Türkçesi, Ebru Yayınları, İstanbul.
- Gabain, A. von (1953), “Türkçede Fiil Birleşmeleri”, TDAY-Belleten 1953, Ankara, s. 16-28
- Hacıeminoğlu, Necmettin (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Bakanlığı
- Karaağaç, Günay (2009), Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul
- ______________ (2012), Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara,
- Karahan, Leyla (2008), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara
- Korkmaz, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- ______________ (2007), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu
- Karaörs, Metin (1993), Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri, Erciyes Üniversitesi
- Özkan, Abdurrahman (2013), “Mehekkü’l-İlim ve’l-Ulemâ İsmli Eserde Birleşik Fiiller”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi,S. 34, s. 11-45, Konya.
- Özkan, A., Toker, M., Aşçı, U. D. (2016), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Palet Yayınları, 2. Baskı, Konya
- Özkan, Mustafa - Sevinçli, Veysi (2011), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Akademik Kitaplar,
- Sehend Karaçorlu Bulud (2002), Dedem Qorqud’un Dilinden Sazımın Sözü-I (haz. Dursun Yıldırım), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Yalçın, Süleyman Kaan (2018), Azerbaycan Türkçesi Grameri, Kesit Yayınları, İstanbul.
- Tezcan, Semih-Boeschoten, Hendrik (2001), Dede Korkut Oğuznameleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
