Author :
Abstract
Azerbaycan basını kuruluşundan itibaren siyasi, dini ve sosyal konuları ele aldı. Birçok alanda geri kalmış, kapalı bir cemaat görünümünde olan Azeri Türklerini, öncelikle millî bilincine ulaştırdı. Daha sonra bu topluma çağdaş uygarlık yolunu açtı. Azerbaycan’da bu gelişmeyi sağlayan üç önemli kurum vardır. Bunlar, basın, tiyatro ve ceditçilik hareketi sonucu kurulan okullardır. Hasan Bey Zerdabi, Mirza Fethali Ahundzade ve şair Hacı Said Azim Şirvani bu kurumların temellerini attılar. 1905 öncesi çalışmalar Azerbaycan basının hazırlık safhasını ihtiva eder. Başlangıçta Rusça gazetelerde ek olarak yayınlanan Türkçe gazeteler 4 Ağustos 1875’te “Ekinci” ile birlikte tam anlamıyla Türk kimliğine bürünmüştür. Ekinci sadece Azerbaycan’da değil, bütün Türk illerinde millî uyanışın gelişmesinde bir dönüm noktası olmuştur. Daha sonra yayınlanan “Ziya” ve “Keşkül” gazeteleri Azerbaycan’da milliyetçilik fikirlerini yaydılar. Aydınlar basın yoluyla gelecekteki Azerbaycan siyasetini şekillendirecek düşüncelerin tohumlarını atmışlardır.
Keywords
Abstract
Azerbaijani press covered political, religious and social issues since its foundation. Thanks to the Azerbaijani press, there was a growing consciousness about nationalism among Azerbaijani Turks. There are three important institutions which provide this development in Azerbaijan. They are the press, theatre and schools which were founded as a result of innovation activities. Hasan Bey Zerdabi, Mirza Fethali Ahundzade and poet Hacı Said Azim Şirvani established these institutions. Work before 1905 was the stage of preparation for the Azerbaijani press. Turkish newspapers were published as a supplement to Russian newspapers in the beginning; but later Ekinci -a newspaper- was the turning point in consciousness about nationalism not only in Azerbaijan but also in all of the Turkish countries on August 4, 1875. Newspapers called “Ziya” and “Keşkül” which were published later disseminated ideology of nationalism in Azerbaijan. Intellectuals influenced future Azerbaijani policy through the press.
Keywords
- Araştırmaları, Sayı 13, Ağustos 1981, s.1-13.
- AHUNDOV, Nazım, Azerbaycan’da Dövri Matbuat ( 1832-1920 ), Azerbaycan SSR Ġlimler Akademisi, 1965.
- Yüksek Lisan Tezi, EskiĢehir, 2000.
- Azerbaycan Türk Kültür Dergisi, Eylül, 1986, Yıl 35, Sayı. 256, s.172.
- BAYKARA, Hüseyin, Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri, XIX. YY, Ankara, 1966.
- --------------------------, Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi, Ġstanbul, 1975. GeniĢ bilgi için bkz. Hüseyin Yüksel, a.g.e. s.126,127.
- Paris, 1964.
- DEVLET, Nadir, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara,1999.
- Dergisi, Turkish Studies, Volume 3/7 Fall 2008, s.356-357.
- GÖKALP, Ziya, Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, Ġstanbul, 2017.
- HÜSEYĠNOV, A. Rauf, “Azerbaycan Tarih inin Kısa Özeti” Türk Dünyası Araştırmaları, Nisan, 1993, Sayı 83,
- Dergisi, Sayı 1, Mayıs 2016. ss. 27-43.
- S. 4, KıĢ 2005, s.53-64.
- Mirza Bala Mehmetzade, Millî Azerbaycan Hareketi, (hazırlayan) Ahmet Karaca, Ankara, 1991.
- M. Çay Armağanı, Cilt1, Ankara, 1988, s.703-710
- Dergisi”, Sekizinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri, (24-26 Ekim 2001, Ġstanbul), Ankara, 2003, s. 215-260.
- SAKAL, Fahri, Agaoğlu Ahmed Bey, Ankara, 1999.
- Swıetochowski Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905 -1920, Ġstanbul, 1988.
- TANYERĠ Cansever, “Türkiye DıĢındaki Türklerin Türkiye‟deki Dergicilik Faaliyetleri 1923 -1945” Türk
- Dünyası Araştırmaları, ġubat, 1994, Sayı 88, s.195-201
- Sayı. 2, Haziran, 2010, s. 150-176.
- ÜLKEN, H. Ziya, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ġstanbul, 1999.
- Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/2, 2013 s.147-160.
- YÜKSEL Ġbrahim, Azerbaycan'da Fikir Hayatı ve Basın , Ġstanbul, 1988.
- Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Cilt: VIII, Sayı. 2 Ġzmir. 2008, s.127-133.
