Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nde ilk kız öğretmen okulu Darülmuallimat, Tanzimat döneminde 1870 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Devletin son yıllarında ise ülkenin başlıca vilayetlerinde yaygınlaştırılmıştır. Mektebin temel amacı, kızlar için açılan ilk ve orta dereceli mekteplere bayan öğretmen yetiştirmektir. Kızlar için açılan mekteplerin sayıları arttıkça devletin bayan öğretmene ihtiyacı daha da artmıştır. İlk mezunlarını 1873 yılında veren Darülmuallimat bu bayan öğretmen açığını kapatmak istemiştir. Fakat mezun bayan öğretmenlerin sayısı, ülkedeki ihtiyacı karşılamaya yetmemiştir. Darülmuallimatta yetişen bayanlar özellikle eğitim alanında istihdam edilmiştir. Muallimliğin yanı sıra memur olarak başka alanlarda da istihdam edilmiş veya Darülfünun’a öğrenci olmuşlardır. Bu çalışma ile eğitim tarihinde önemli bir kurum olan kız öğretmen okulu Darülmuallimat ve mezunları ele alınmış, istihdam alanları ve iş olanakları incelenmiştir. Makalenin başlıca kaynaklarını ise Osmanlı Arşiv Belgeleri, Nizamnameler, Süreli Yayınlar ve Araştırma eserler olmuştur.
Keywords
Abstract
The first of Teacher’s Training Schools for Girls was established in the Ottoman Empire during the Tanzimat Era in 1870 and they were enlarged into the main cities in the country in the last years of the Empire. The school gave its first graduates in 1873. The main aim of the school was to raise teachers for such schools as girls’ primary and secondary schools. As the schools for girls got bigger in numbers and sizes, the state needed more woman teachers. Thus, the school played important role by educating girls to become teachers in girls’ schools. Yet, the number of the woman teachers was not enough to cover the need. Furthermore, the graduates of these schools were employed in other areas as civil servants and gained a degree to go to the university. This paper deals with graduates of the teacher’s training schools for girls. Their employment and work opportunities are discussed. Main sources of the paper are Ottoman archival documents, journals and works of researchers.
Keywords
- Akyüz, Y.(1996) “Türkiye’de Anaokullarının Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi”, Milli Eğitim, 132, Ekim-Kasım- Aralık
- Akyüz, Y. (1999a) Türk Eğitim Tarihi, İstanbul: Alfa Yayınları.
- Akyüz, Y.(1999b) “Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı” , Milli Eğitim, S. 143, ss.12-32.
- Akyüz, Y.(2000) “Öğretmenlik Mesleği ve Osmanlı’da Kadın Öğretmen Yetiştirilmesi”, Tarih ve Toplum, C. 33, S. 195,ss. 57-63.
- Akyüz, Y.(2017) Türkiye’de Çağdaş Anlamda Öğretmenlik Mesleğinin Doğuşu web erişim: https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=352541 01.07.2017.
- Alkan, M. Ö. (2000) Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Surecinde Eğitim İstatistikleri (1839-1923), Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yay.
- Altın, H. (2008) Ethem Nejat ve Eğitim Tarihimizdeki Yeri, Turkish Studies, Volume 3/4 Summer , ss. 73-96 Argunşah, H. (2002) Bir Cumhuriyet Kadını Şukufe Nihal, İstanbul: Akçağ Yay.
- Arslan, F. (1995) Şukufe Nihal Başar (Hayatı, Şiirleri), Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ. Arslanoğlu, İ. (1998) Kastamonu Öğretmen Okulları (1884-1977), İstanbul: MEB Yay.
- Baskın, B. ( 2008) “II. Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:38, Mart, ss.89-122.
- Berker, A. (1945) Türkiye’de İlköğretim (1839–1908), Ankara: MEB Yay.
- Candeğer, Ü. “TBMM Kadın Matematikçi Üyeleri” Web erişim tarihi 15.08.2017
- Caporal B.( 1999) Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını I (1919-1970), çev, Ercan Eyüboğlu, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
- Cevad M. (2002) Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, haz. Mustafa Ergün, Tayyip Duman, vd. Ankara: MEB Yay.
- Çelebi, M. (2010) “Osmanlı Devletinde Kadınlara Seçme Seçim Hakkı Verilmesi Konusunda Yapılan Bir Anket”, CIEPO, Berlin, 18 ss. 907-923.
- Duroğlu, S. (2007) “Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Erdem Y.T. (2013) II. Meşrutiyetten Cumhuriyete Kızların Eğitimi, Ankara: TTK Yay.
- Ergin O.N. (1977) Türk Maarif Tarihi, C. 1–2, İstanbul: Eser Matbaa.
- Ergin, F. (1991) “Mütareke Kabineleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.7 S. 21, ss. 391-406. Ergun P.T. (1997) Cumhuriyet Aydınlanmasında Öncü Kadınlarımız, İstanbul: Tekin Yay.
- Ergün, M. (1996) II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara: Ocak Yay.
- Güneş, İ. (2001) Türk Parlamento Tarihi (TBMM V. Dönem 1935-1939), C.2, N.26, Ankara: TBMM Basımevi.Hakkut, Ş. (1978) “Öğretmen Okullarının 130. Yıldönümü”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 4, C. 1, Sıra 150, ss. 49- 56.
- Kalaycıoğulları, İ. (2009) “Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de Bilim”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Kayhan, T.Y. (2005) “Kadın Şairde Kadın: Şükûfe Nihal’in Şiirleri” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi.
- Kırpık, C. (2016) Osmanlı’da Şehzade Eğitimi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Koçer, H. A. (1972) “Türkiye’de Kadın Eğitim” Ankara Üniversite Eğitim Fakültesi Dergisi, C. V., s. 98 Koçer, H.A. (1967) Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848-1967), Ankara: MEB Yay.
- Kurnaz, Ş. (1992) Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, (1839-1923), İstanbul: MEB Yay.
- Kurnaz, Ş. (1996) II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İstanbul: MEB Yay.
- Kurnaz, Ş. (2008) Osmanlı Kadın Hareketinde Bir Öncü Emine Semiye Hayatı, Eserleri, Fikirleri, İstanbul: Timaş Yay.
- Omay, A. (1987) “İlk Kız Öğretmen Okulunun Kuruluşu” , Türk Yurdu, VIII, S. 8, ss.53-57. Ortaylı, İ. (1987) İmparatorluğun En uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yay.
- Özdemir, N. (2014) Osmanlıdan Cumhuriyete Bir Cemiyet Kadını: Nakiye Elgün, İstanbul: Phoenix Yay. Öztürk, C. (1993) “Darülmuallimat”, DİA, C. 8, ss.550-551
- Öztürk, C. (2007) Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Ankara: TTK Yay.
- Öztürk C. (1998) Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fak Yayınları.
- Özyürek, M. (2014) “Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Bir Eğitimci: Nakiye Elgün”, Atatürk Dergisi, C.3, S. 2, ss. 29- 31.
- Sakaoğlu, N. (2003) Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. Sarı, E (2016), Osmanlı’da Kadın, Antalya: Net Medya Yay.
- Sarısakal, B. “Cumhuriyet Kadınları” Web erişim tarihi 18.08.2017
- http://www.bakisarisakal.com/CUMHUR%C4%B0YET%20KADINLARI.pdf Say, A. (2011) Ahmet Say Ağaçlar Çiçekteydi, İstanbul: Evrensel Yayın.
- Selçuk, M- Aslan, A. – Nam, M. (2012) Türkiye’nin İlk ve Tek Kız Üniversitesi İnas Darülfünun (1914-1919). İstanbul: İdil Yay.
- Sezer, A. (1998) “Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri ve Meclisteki Çalışmaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Özel Sayı, C.14, S.42, ss.889-905.
- Şanal, M. (2004) “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunda Görev Yapan Kadın İdareci ve Öğretmenler ile Okuttukları Dersler” , Belleten, C. LXVIII, S. 253, ss. 649-670.
- TBMM Albümü, (2010), 1920-2010, C. I (1920-1950), Ankara.
- Tekiner, H. (2015) “Zeliha (Osman)Özen Hanım in Biyografisi (1890-1955)” Lokman Hekim Dergisi, C.5, S. 3, ss. 88-89.
- Temelkuran, T. (1970) “Türkiye’de Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.36, ss 61-66
- Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1977), C. I, İstanbul: Dergah Yayınları.
- Unat, F. R. (1964) Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara: MEB Yay. Ünüvar, S. (2013) Saray Hatıralarım, İstanbul: Timaş Yayınları
