Author :
Abstract
Tarihsel süreç içerisinde insanoğlunun yaşadığı büyük afetlerden biri de hiç kuşkusuz salgın hastalıklardır. Bu hastalıklar hayvandan, topraktan, sudan veya insandan insana geçen veba, sıtma, tifo, çiçek, kolera, difteri, kızıl, kızamık, dizanteri, verem ve grip gibi salgın hastalıklardır. Tarih boyunca köyleri, kasabaları, şehirleri, ülkeleri orduları ve toplum hayatını tesirine alarak, demografik, sosyal ve ekonomik sıkıntılar doğurmuş, çok sayıda ölümlere, geçici ve kalıcı göçlere neden olmuştur. Salgın hastalıkların neden oldukları ölüm oranları diğer hastalıklarla kıyaslanmayacak kadar fazladır. Salgın hastalıklar sadece cephedeki askeri değil, sivil halkıda çok etkilemiştir. Bu araştırmada Adıyaman Vefayata Mahsus Vukuat Defterlerine göre Adıyaman Kazasında tifo ve koleradan dolayı gerçekleşen ölümler hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın kapsadığı dönem ve alan, 1912 ve 1925 yılları arasında Adıyaman Kaza merkezi ile bağlı köylerdir. Çalışılan dönem itibariyle küçük bir Anadolu kasabası olan Adıyaman’ın ülkeyi kasıp kavuran salgın hastalıklardan ne oranda etkilendiğini tifo ve koleradan dolayı ne kadar ölüm geçekleştiğini ortaya koymaktır. Ayrıca bu hastalıklardan ölenlerin kimlik bilgileri, yerleşim birimleri, kaç tarihinde hayatlarını kaybettikleri gibi hususlarda tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
One of the major disasters experienced by human during the historical process is epidemics. These diseases include epidemics such as plague, malaria, typhoid, smallpox, cholera, diphtheria, red, measles, dysentery, tuberculosis and flu contaminated to human from animals, soil, water or human. Epidemics affected the villages, towns, cities, countries, armies and communities during the history, causing demographic, social and economical problems, with many deaths, provisional and permanent immigrations. The death rates caused by the epidemics are far more than the death rates of other diseases. Epidemics did not only affect the soldiers at the fronts but also the civilian populations. In this study, it is aimed at providing information about the deaths caused by typhoid and cholera in Adıyaman District pursuant to the Books of Incidents Caused Deaths (Adıyaman Vefayata Mahsus Vukuat Defterleri). The period and the area of the research are 1912-1925 and Adıyaman District and its villages, respectively. It reveals to which extent Adıyaman which had been a small town in Anatolia during the period of study was affected from the epidemics oppressed the country at the time and how many deaths were occurred due to typhoid and cholera. Also it is attempted to find out the information such as identification details of the persons died due to such diseases, their domiciles, and when they died.
Keywords
- AK, Mehmet, “19. Yüzyılda Antalya’da Kolera Salgını”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt.4, Sayı. 17, Bahar 2011, s. 254-268.
- AYAR, Mesut, “XIX. Asırda Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgınları”, Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele, Edt. İbrahim Başağaoğlu vd., Çamlıca Yayınları, İstanbul 2015, s. 79-108.
- AYAR, Mesut, Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını İstanbul Örneği (1892 – 1895) Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007.
- DAĞLAR, Oya War, Epidemics and Medicine in the Late Ottoman Empire(1912-1918), Haarlem: SOTA 2008, s.
- GÜL, Abdülkadir, “ XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek VeKızamık)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 41 Erzurum 2009, s. 239-270.
- GÜRSEL, Ali, “Atatürk Dönemi Sağlık Politikaları ve Uygulamaları”, Asia Minor Studies- International Journal of Social Sciences, Cilt. II, Sayı. III, (Ocak 2014), s. 1- 11.
- Hastalıklarla Mücadele, Edt. İbrahim Başağaoğlu vd. Çamlıca Yayınları, İstanbul 2015, s. 113-
- HOT, İnci, Sıhhiye Mecmuasına Göre Ülkemizde Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1913-1996),( Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2001.
- KARAYAMAN, Mehmet, “Kırım Harbinde Sağlık Hizmetleri (1853-1855)”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2008) 1/2, s. 59-75.
- Semineri Bildirileri II, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006, s. 205-219.
- KUMAŞ, Nursal, “Bursa’da Kolera Salgını ve Alınan Karantina Önlemleri (1890-1895)”, UludağÜniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi sosyal Bilimler Dergisi, Yıl. 12, Sayı: 21, 2011/2, s. 213-241. KUNERALP, Sinan - Münir Atalar, “Osmanlı Yönetimindeki (1831-1911) Hicaz'da Hac ve Kolera”,
- Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı.7, 1996, s.497-511.
- NİKİFORUK, Andrew, Mahşerin Dördüncü Atlısı Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, (Çev. Selahattin Erkanlı), İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
- NOYAN, Abdülkadir Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım, Ankara Tıp Fakültesi Yayınları, Ankara 1956,
- ÖZDEMİR, Hikmet Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.ÖZPEKCAN, Meliha,” TBMM Tutanaklarına Göre Cumhuriyetin İlk On Yılında Sağlık Politikamız”,Türkler, Cilt. 17, Edt. Hasan Celal Güzel vd. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 436-445.Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Yayın No: 422, Ankara 1973. SAKAOĞLU, Necdet, “Osmanlıda Salgınlar”, Toplumsal Tarih, Sayı. 22, Ekim 1995, s. 23-25.
- SARIKÖSE, Selma Turhan, XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar, ( Basılmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2013.
- TEMEL, Mehmet,“Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Yıllarında Türkiye’deki Bulaşıcı ve ZühreviHastalıklara Karşı Alınan Önlemler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt. 3, Sayı. 8, Yıl: 1998, s. 329-348.
- TEMEL, Mehmet, Atatürk Döneminde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele, Nehir Yayınları, İstanbul 2008, s. 137.
- UNAT, Ekrem Kadri Bulaşıcı Hastalıklar ve Salgınlarla Savaş, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1949.
- YILDIRIM, Nuran,“Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, C.V, s. 1320-1338.
